Δικαίωση πέρα από κάθε προσδοκία αποτέλεσε για την «Συνεργασία Συλλόγων και Φορέων κατά του έργου αντλησιοταμίευσης στη λίμνη Τριχωνίδα» η σημερινή δημοσίευση από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή της υπ’ αριθ. EL E-001078/14.5.2025^[1] Απάντησής της επί της υπ’ αριθ. E-001078/12.3.2025^[2] κοινοβουλευτικής Ερώτησης που κατατέθηκε αμέσως μετά τη λήξη της δημόσιας διαβούλευσης του έργου από την δικηγόρο της Συνεργασίας κ. Σοφία Παυλάκη και τον κ. Λευτέρη Λεβαντή, νομικό σύμβουλο της Ευρωβουλευτού κ. Μαρίας Ζαχαρία.

Στην απάντησή της η Επιτροπή διαπιστώνει σοβαρές παραβιάσεις τριών (3) Ευρωπαϊκών οδηγιών στο πλαίσιο του έργου που προωθείται απαραδέκτως σε φυσική λίμνη και περιοχή Natura, από τα ύδατα της οποίας υδρεύονται χιλιάδες άνθρωποι στους παραλίμνιους οικισμούς. Συγκεκριμένα, στο πλαίσιο του έργου «Τριχωνίδα Ι» δέχτηκε η Επιτροπή ότι παραβιάζονται οι οδηγίες: 92/43/ΕΚ για τους οικοτόπους, 2011/92/ΕΕ για τις επιπτώσεις των έργων και 2000/60/ΕΚ για τα επιφανειακά ύδατα, γεγονός που καθιστά το έργο μη νόμιμο και απορριπτέο στο σύνολό του.

Η «Συνεργασία» επισημαίνει τη μεγάλη αξία αυτής της πρώτης εξαιρετικά σημαντικής νίκης στον αγώνα των Συλλόγων και Φορέων για την προάσπιση του περιβάλλοντος, της βιοποικιλότητας, των φυσικών πόρων και του τοπίου της περιοχής. Ευχαριστεί όλους όσους στήριξαν ποικιλότροπα τον δύσκολο και απαιτητικό αυτό αγώνα των κατοίκων και δηλώνει ότι συνεχίζει, δικαιωμένη και δυνατή, τη δράση και το έργο της για την πλήρη απαλλαγή του τόπου από την καταιγιστική χωροθέτηση ενεργειακών εγκαταστάσεων που απειλούν να αλλοιώσουν οριστικά τη φυσιογνωμία και το περιβάλλον της Τριχωνίδας και ολόκληρου του νομού. 

Αναλυτικά οι πλημμέλειες του έργου που αναφέρει στην απάντησή της η Ευρωπαϊκή Επιτροπή:

1. Μη νόμιμο το έργο «Τριχωνίδα Ι» λόγω έλλειψης στόχων διατήρησης (οδηγία 92/43/ΕΚ)

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή αποδέχεται πλήρως όσα καταγγέλθηκαν από τη Συνεργασία Συλλόγων και Φορέων σχετικά με τις περιβαλλοντικές επιπτώσεις του έργου «Τριχωνίδα Ι» και επισημαίνει ότι κατά την εκπόνηση, μεταξύ άλλων, ενεργειακών έργων με επιπτώσεις στο φυσικό περιβάλλον προστατευόμενων περιοχών, θα πρέπει να εφαρμόζονται απαρέγκλιτα οι ευρωπαϊκές οδηγίες για τους οικοτόπους^[3] και τα πτηνά^[4] με στόχο την ολοκληρωμένη προστασία των οικοσυστημάτων με τη δέουσα εκτίμηση των επιπτώσεων των έργων λαμβανομένων υπόψη και των στόχων διατήρησης^[5].

Το έργο της αντλησιοταμίευσης στη λίμνη Τριχωνίδα θωρείται επομένως μη νόμιμο στο σύνολό του, για τον λόγο ότι προωθείται σε αυστηρά προστατευόμενη περιοχή του Ευρωπαϊκού Δικτύου Natura 2000 χωρίς προηγούμενο καθορισμό στόχων διατήρησης, όπως απαιτεί η οδηγία 92/43/ΕΚ^[6] για την προστασία των οικοτόπων και χωρίς να έχουν εκπονηθεί οι αναγκαίες από την ως άνω οδηγία μελέτες που να διασφαλίζουν πλήρως ότι το έργο δεν αναμένεται να έχει καμία απολύτως επίπτωση στο φυσικό περιβάλλον της περιοχής.

Η Επιτροπή επισημαίνει περαιτέρω ότι ουδέποτε ενημερώθηκε από τις αρμόδιες ελληνικές αρχές για το έργο αντλησιοταμίευσης που προωθείται σε φυσική λίμνη του δικτύου Natura κατά παράβαση της ευρωπαϊκής περιβαλλοντικής νομοθεσίας και αναγνωρίζει την εξέχουσα σημασία της προστασίας των φυσικών οικοτόπων και ειδών ευρωπαϊκού και διεθνούς ενδιαφέροντος, όπως εν προκειμένω τα ευαίσθητα οικοσυστήματα που φιλοξενούνται στη λίμνη Τριχωνίδα.

2. Μη εκπλήρωση των απαιτήσεων της οδηγίας ΕΠΕ (οδηγία 2011/92/ΕΕ)

Ως έργο που περιλαμβάνει «φράγματα και λοιπές εγκαταστάσεις συγκράτησης και μόνιμης ταμίευσης υδάτων»^[7], η αντλησιοταμίευση στη λίμνη Τριχωνίδα θα έπρεπε κατά την κρίση της Επιτροπής να ευθυγραμμίζεται και με τις απαιτήσεις της οδηγίας 2011/92/ΕΕ (οδηγία ΕΠΕ) για την εκτίμηση των περιβαλλοντικών επιπτώσεων των έργων^[8], της οποίας ωστόσο οι επιταγές ουδόλως πληρούνται από το έργο «Τριχωνίδα Ι». Διευκρινίζεται ακόμη ότι για την προώθηση έργων αντλησιοταμίευσης σε φυσικά οικοσυστήματα, τα κράτη μέλη οφείλουν να καθορίζουν, με αυστηρά και εξειδικευμένα κατά περίπτωση κριτήρια, εάν αυτά ενδέχεται να έχουν σημαντικές επιπτώσεις στο περιβάλλον, όρος που επίσης δεν τηρείται στο πλαίσιο του υπό κρίση έργου.

Στην περίπτωση του έργου «Τριχωνίδα Ι» κατέστη αδύνατη η πλήρης διασφάλιση εκ μέρους των αρμοδίων αρχών της χώρας μας προς την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, ότι το έργο δεν αναμένεται να έχει αρνητικές επιπτώσεις στο περιβάλλον της προστατευόμενης περιοχής. Για τούτο, θα έπρεπε κατά την Επιτροπή να είχε διενεργηθεί από τον φορέα του έργου πλήρης και εμπεριστατωμένη εκτίμηση των περιβαλλοντικών επιπτώσεών του στο φυσικό περιβάλλον της περιοχής, η οποία ωστόσο απουσιάζει από τον φάκελο του έργου.

3. Παραβιάσεις της οδηγίας - πλαισίου για τα ύδατα (οδηγία

2000/60/ΕΚ)

Σοβαρές πλημμέλειες, αστοχίες και παραλείψεις του έργου «Τριχωνίδα Ι» επισημαίνονται σε σχέση και με την υποχρεωτική εφαρμογή της οδηγίας - πλαισίου για τα ύδατα (οδηγία 2000/60/ΕΕ). Συγκεκριμένα, η Επιτροπή επισημαίνει μια σειρά από παραβιάσεις των επιταγών της παραγράφου 7 του άρθρου 4 της οδηγίας αυτής, που αφορούν μεταξύ άλλων:

- Την παράλειψη λήψης εκ μέρους του φορέα του έργου όλων των πρακτικώς εφικτών μέτρων για τον μετριασμό των αρνητικών επιπτώσεων του έργου στην κατάσταση του υδατικού συστήματος

- Παράλειψη επαρκούς εξέτασης εναλλακτικών λύσεων πριν την οριστική επιλογή της χωροθέτησης του έργου σε φυσική λίμνη

- Αδυναμία του φορέα του έργου να αποδείξει ότι οι προωθούμενες από το έργο μεταβολές της κατάστασης των υδάτινων συστημάτων της Τριχωνίδας δεν μπορούν, για τεχνικούς λόγους ή λόγω υπέρμετρου κόστους, να επιτευχθούν με άλλα μέσα που συνιστούν πολύ καλύτερη περιβαλλοντική επιλογή

- Αδυναμία αιτιολόγησης της ανάγκης υλοποίησης του έργου σε σχέση και με τις παρεχόμενες δυνατότητες από το εφαρμοστέο σχέδιο διαχείρισης λεκάνης απορροής ποταμού

- Αδυναμία του φορέα να αποδείξει νομίμως και επαρκώς ότι η υλοποίηση του έργου «Τριχωνίδα Ι» υπαγορεύεται επιτακτικά από το δημόσιο συμφέρον και ότι τα επικαλούμενα από τις μελέτες του έργου τυχόν οφέλη του για το περιβάλλον και την κοινωνία υπερκαλύπτουν τις επιπτώσεις του έργου στην υγεία των ανθρώπων, στη διαφύλαξη της ασφάλειάς τους και στη βιώσιμη ανάπτυξη της περιοχής.

Η Επιτροπή καταλήγει πως οι ελληνικές αρχές φέρουν την πρωταρχική ευθύνη για τη διασφάλιση ότι τα έργα ανανεώσιμων πηγών ενέργειας (ΑΠΕ) αναπτύσσονται σε πλήρη συμμόρφωση με το δίκαιο της ΕΕ, επιταγή που επίσης ουδόλως πληρούται από το υπό εκπόνηση έργο, γεγονός που το καθιστά, και για τον λόγο αυτόν, μη νόμιμο και απορριπτέο στο σύνολό του.

[1] https://www.europarl.europa.eu/doceo/document/E-10-2025-001078-ASW_EL.html

[2] https://www.europarl.europa.eu/doceo/document/E-10-2025-001078_EL.html

[3] Οδηγία 92/43/ΕΟΚ του Συμβουλίου, της 21ης Μαΐου 1992, για τη διατήρηση των φυσικών οικοτόπων καθώς και της άγριας πανίδας και χλωρίδας (ΕΕ L 206 της 22.7.1992, σ. 7).

[4] Οδηγία 2009/147/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 30ής Νοεμβρίου 2009, περί της διατηρήσεως των αγρίων πτηνών (κωδικοποιημένη έκδοση). (ΕΕ L 20 της 26.1.2010, σ. 7).

[5] Έγγραφο καθοδήγησης της Επιτροπής: καθοδήγηση σχετικά με τις απαιτήσεις για την υδροηλεκτρική ενέργεια σε σχέση με τη νομοθεσία της ΕΕ για τη φύση, Υπηρεσία Εκδόσεων της Ευρωπαϊκής Ένωσης, 2018, https://data.europa.eu/doi/10.2779/43645.

[6] Οδηγία 92/43/ΕΟΚ του Συμβουλίου, της 21ης Μαΐου 1992, για τη διατήρηση των φυσικών οικοτόπων καθώς και της άγριας πανίδας και χλωρίδας (ΕΕ L 206 της 22.7.1992, σ. 7).

[7] Παράρτημα ΙΙ σημείο 10 στοιχ. ζ’ της Οδηγίας 2011/92/ΕΕ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 13ης Δεκεμβρίου 2011, για την εκτίμηση των επιπτώσεων ορισμένων σχεδίων δημοσίων και ιδιωτικών έργων στο περιβάλλον (ΕΕ L 26 της 28.1.2012, σ. 1), όπως τροποποιήθηκε με την οδηγία 2014/52/ΕΕ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 16ης Απριλίου 2014 (ΕΕ L 124 της 25.4.2014, σ. 1).

[8] Παράρτημα ΙΙ σημείο 10 στοιχ. ζ’ της Οδηγίας 2011/92/ΕΕ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 13ης Δεκεμβρίου 2011, για την εκτίμηση των επιπτώσεων ορισμένων σχεδίων δημοσίων και ιδιωτικών έργων στο περιβάλλον (ΕΕ L 26 της 28.1.2012, σ. 1), όπως τροποποιήθηκε με την οδηγία 2014/52/ΕΕ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 16ης Απριλίου 2014 (ΕΕ L 124 της 25.4.2014, σ. 1).