Του Χάρη Φλουδόπουλου
Μετωπική επίθεση στις παθογένειες της ελληνικής αγοράς ηλεκτρισμού και ειδικά της αγοράς εξισορρόπησης εξαπολύει η ΕΒΙΚΕΝ, η Ένωση Βιομηχανικών Καταναλωτών Ενέργειας, μέσω επιστολής της προς τη ΡΑΑΕΥ στο πλαίσιο της διαβούλευσης για τις βασικές αρχές σχεδιασμού των δημοπρασιών ισχύος εξισορρόπησης. Με σκληρή γλώσσα και σαφείς αιχμές για τα υπερκέρδη και την έλλειψη διαφάνειας, η βιομηχανία ζητά επιτακτικά αλλαγή μοντέλου, με αναφορές σε βέλτιστες πρακτικές του εξωτερικού και ειδικά της Ιταλίας.
"Η σημερινή λειτουργία της αγοράς δεν θυμίζει ευνομούμενη ευρωπαϊκή αγορά"
Η ΕΒΙΚΕΝ, με υπογραφή του προέδρου της Αντώνη Κοντολέοντα, κρούει τον κώδωνα του κινδύνου για το κόστος που δημιουργεί η σημερινή λειτουργία της αγοράς εξισορρόπησης. Όπως σημειώνεται χαρακτηριστικά, ο Λογαριασμός Προσαύξησης 3 (ΛΠ3), που επιβαρύνει τους καταναλωτές με τα κόστη της ανακατανομής ενέργειας, έχει καταγράψει από τον Ιούλιο του 2024 "αδικαιολόγητη αύξηση έως και 150%". Η αύξηση αυτή, σύμφωνα με την ΕΒΙΚΕΝ, οδηγεί σε υπέρμετρη επιβάρυνση των καταναλωτών και σε υπερκέρδη για συγκεκριμένες τεχνολογίες, όπως τα υδροηλεκτρικά και οι μονάδες φυσικού αερίου.
"Δεν υπάρχει διαφάνεια στις χρεώσεις που διαμορφώνουν το κόστος ανακατανομής, καθώς οι αμοιβές των μονάδων προκύπτουν βάσει των προσφορών τους σε καθεστώς pay-as-bid", επισημαίνει η επιστολή, η οποία αναδεικνύει και τον κυρίαρχο ρόλο ενός δεσπόζοντος παίκτη που λαμβάνει το 85% των πιστώσεων της αγοράς εξισορρόπησης (620 εκατ. ευρώ από τα συνολικά 738 εκατ. ευρώ το 2023, σύμφωνα με την έκθεση της ΡΑΕ).
Φωτογραφικά παραδείγματα στρέβλωσης
Η ΕΒΙΚΕΝ παραθέτει συγκεκριμένα παραδείγματα της λειτουργίας της αγοράς κατά την άνοιξη και το καλοκαίρι του 2025: μονάδες όπως οι Αγ. Δημήτριος 3 και 4 εντάσσονται καθημερινά με εντολές constraint και αποζημιώνονται εκτός προγράμματος σε καθεστώς πλήρους αδιαφάνειας. Ακόμη, τονίζεται ότι "κατά τις ώρες ηλιοφάνειας, η παραγωγή από ΑΠΕ υπερκαλύπτει τη ζήτηση, οδηγώντας σε μηδενικές τιμές στην Αγορά Επόμενης Ημέρας (DAM), ενώ την ίδια στιγμή θερμικές μονάδες εντάσσονται αναγκαστικά με εντολές του ΑΔΜΗΕ και πληρώνονται με pay-as-bid".
Το κόστος για το 2025, όπως εκτιμάται, θα φτάσει ή και θα ξεπεράσει το 1 δισ. ευρώ, με τα 500 εκατ. ευρώ να αφορούν μόνο στην ενέργεια ανακατανομής.
Μάθημα από την Ιταλία
Αντίβαρο στα παραπάνω, η ΕΒΙΚΕΝ φέρνει ως παράδειγμα την Ιταλία, όπου –παρά το ίδιο μοντέλο κεντρικής κατανομής (central dispatch)– η λειτουργία της αγοράς εξισορρόπησης είναι σαφώς πιο αποτελεσματική. Σε μελέτη που εκπόνησε η Grant Thornton για λογαριασμό της Ένωσης, καταδεικνύεται ότι ο "λογαριασμός προσαυξήσεων" στην Ιταλία (Uplift) ανέρχεται σε μόλις 3 €/MWh ή περίπου 3% της Οριακής Τιμής Συστήματος (ΟΤΣ), έναντι 12.2 €/MWh ή 12% της ΟΤΣ στην Ελλάδα.
Η ιταλική αγορά MSD (Mercato dei Servizi di Dispacciamento) διαφέρει σημαντικά καθώς:
- Έχει εξειδικευμένο μηχανισμό εξισορρόπησης και ανακατανομής.
- Ενσωματώνει τις ευρωπαϊκές πλατφόρμες εξισορρόπησης (PICASSO, MARI).
- Επιτρέπει τη συμμετοχή ΑΠΕ και αποθήκευσης, σε δεκαπεντάλεπτη βάση.
- Δημοσιοποιεί διαφανώς τις χρεώσεις και την ανάλυση κόστους.
Η ΕΒΙΚΕΝ καλεί τις ελληνικές αρχές να μελετήσουν το ιταλικό μοντέλο και να προχωρήσουν σε ουσιαστικό μετασχηματισμό της αγοράς.
Προτάσεις για αλλαγές
Η επιστολή προχωρά σε συγκεκριμένες ρυθμιστικές προτάσεις όπως:
- Αποζημίωση των μονάδων που εντάσσονται υποχρεωτικά εκτός της αγοράς μέσω απόφασης ΡΑΑΕΥ.
- Επανασχεδιασμός των χαρτοφυλακίων συμμετεχόντων ώστε να μην συνδυάζονται διαφορετικές τεχνολογίες, εξασφαλίζοντας θεμιτό ανταγωνισμό.
- Δημοσίευση στατιστικών κόστους απονομής για μονάδες εκτός αγοράς.
- Θεσμοθέτηση ζωνικού συστήματος χρέωσης πρόσβασης στο δίκτυο για να περιοριστούν νέες αιτήσεις σύνδεσης σε κορεσμένες περιοχές.
Τέλος, η ΕΒΙΚΕΝ χαρακτηρίζει τη διαβούλευση ως "αφετηρία ενός γόνιμου διαλόγου", υπογραμμίζοντας όμως ότι αν δεν γίνουν ουσιαστικές αλλαγές, η αγορά θα συνεχίσει να λειτουργεί με στρεβλώσεις που θίγουν πρωτίστως τους καταναλωτές και τη βιομηχανία.
"Η σημερινή κατάσταση δεν είναι συμβατή με τις αρχές μιας ανταγωνιστικής και διαφανούς αγοράς. Χρειάζονται τομές, όχι ημίμετρα", είναι το ξεκάθαρο μήνυμα της επιστολής.
