Ένα από τα πιο σημαντικά καταφύγια μοναδικής ομορφιάς, το οποίο φιλοξενεί σπάνια είδη της μεγαπανίδας, ένα «κόσμημα» για την περιοχή: Ο λόγος για τον Αμβρακικό Κόλπο, «μία από τις πιο σημαντικές οικολογικά περιοχές στη Μεσόγειο και ο μεγαλύτερος υγρότοπος της Ελλάδας» όπως τονίζει ο υπεύθυνος διατήρησης στην Περιβαλλοντική Οργάνωση iSea, Ιωάννης Γιώβος.

Μιλώντας για τη σημασία του Αμβρακικού Κόλπου, ο κ. Γιώβος σημειώνει πως «τα Δέλτα που σχηματίζουν οι ποταμοί Λούρος και Άραχθος οδηγούν στον σχηματισμό 20 διαφορετικών λιμνοθαλασσών, αλλά και άλλων σημαντικών οικοτόπων, όπως οι εκτενείς καλαμιώνες και οι αλμυρόβαλτοι».

Ένα από τα τελευταία καταφύγια μεγαπανίδας

Πρόκειται, όμως, ταυτόχρονα, για ένα «από τα τελευταία καταφύγια μεγαπανίδας στην Ελλάδα» με τα είδη που συνθέτουν τη βιοποικιλότητα της περιοχής να είναι εντυπωσιακά.

Όπως εξηγεί ο υπεύθυνος διατήρης της οργάνωσης iSea, «ο Αμβρακικός φιλοξενεί περίπου 150 ρινοδέλφινα (Tursiops truncatus), ενώ αποτελεί σημαντική περιοχή όπου τρέφονται θαλάσσιες χελώνες Caretta caretta, και μόλις πρόσφατα επιβεβαιώθηκε η παρουσία και πράσινων χελωνών».

Επιπλέον, φιλοξενεί περίπου το 16% των συνολικών πληθυσμών υδρόβιων πουλιών που διαχειμάζουν στην Ελλάδα και μία από τις παλαιότερες αποικίες του Αργυροπελεκάνου. Συνολικά 290 διαφορετικά είδη πουλιών καταγράφονται στην περιοχή, 75 εκ των οποίων απειλούνται με εξαφάνιση.

Μάλιστα τα τελευταία τρία χρόνια, κατόπιν ερευνών της iSea έχει επιβεβαιωθεί πως ο Αμβρακικός αποτελεί μια από τις πιο σημαντικές περιοχές για απειλούμενα είδη καρχαριών και σαλαχιών στη Μεσόγειο, ενώ φιλοξενεί σημαντικούς πληθυσμούς από εννέα είδη σαλαχιών (Aetomylaeus bovinus, Bathytoshia lata, Dasyatis pastinaca, Dasyatis tortonesei, Dasyatis marmorata, Gymnura altavela, Myliobatis aquila, Torpedo marmorata, Torpedo torpedo) και τουλάχιστον ένα είδος καρχαρία (Mustelus mustelus).

Ποιους κινδύνους διατρέχει η βιοποικιλότητά του Αμβρακικού και γιατί;

Παρά την πλούσια και μοναδική αυτή βιοποικιλότητα οι επιστήμονες κρούουν τον κώδωνα του κινδύνου για την επιβίωση της. Γιατί; Απαντώντας στο ερώτημα αυτό ο κ. Γιωβός επισημαίνει ότι ο Αμβρακικός «αποτελεί ένα ευτροφικό θαλάσσιο οικοσύστημα του οποίου η κατάσταση επιδεινώνεται ραγδαία κυρίως από τις ανθρωπογενείς δραστηριότητες όπως η γεωργία, η βιομηχανία και οι ιχθυοκαλλιέργειες με τις επιπτώσεις να εντείνονται λόγω κλιματικής κρίσης».

Ως αποτέλεσμα, η επιβάρυνση του κόλπου «επηρεάζει άμεσα την εύθραυστη ζωή στον ημίκλειστο αυτόν Κόλπο απειλώντας τόσο την άγρια ζωή που φιλοξενεί, όσο και τις παράκτιες κοινότητές που στηρίζονται στην αλιεία για την επιβίωσή τους».

Φυτοφάρμακα και βιομηχανικά απόβλητα «σκοτώνουν» τη ζωή του

Όπως υπογραμμίζει ο ίδιος, η μείωση των αποθεμάτων γλυκού νερού, η σημαντική επιβάρυνση της θάλασσας με φυτοφάρμακα, βιομηχανικά απόβλητα αλλά απόβλητα από τις μονάδες ιχθυοκαλλιέργιας επηρεάζουν το κύκλο ζωής των υδρόβιων πτηνών, των δελφίνιων, των καρχαριών και των σαλαχιών αλλά και εμπορικών ειδών ψαριών όπως για παράδειγμα της γαρίδας Αμβρακικού.

Την ίδια ώρα, όμως, ένας από τους βασικότερους παράγοντες που οδηγεί στην υποβάθμιση του Κόλπου και στην ένταξή του στον κατάλογο των «νεκρών ζωνών» της Μεσογείου, αποτελεί η εισροή οργανικής ύλης και ρύπων που προέρχεται από την αγροτική παραγωγή, τα αστικά λύματα και τις εντατικές ιχθυοκαλλιέργειες του Κόλπου.

Τα αυξημένα επίπεδα μίας χημικής χλωριούχου ένωσης – που ονομάζεται διαφορετικά DDT – τα οποία έχουν ανιχνευθεί στα δελφίνια για παράδειγμα υποδεικνύουν την ένταση του προβλήματος αλλά και την διάρκεια καθώς το DDT έχει απαγορευτεί από το 1960 αλλά εντοπίζεται ακόμα σε οργανισμούς στον Αμβρακικό.

Ταυτόχρονα, τα ίχνη βαρέων μετάλλων που έχουν εντοπιστεί στους ανώτερους θηρευτές θέτουν την άγρια ζωή σε κίνδυνο.

Τι είναι τα φαινόμενα υποξίας και ανοξίας;

Παράλληλα, οι παράγοντες αυτοί σε συνδυασμό με τη μορφολογία του ημίκλειστου Κόλπου και την περιορισμένη φυσική σύνδεση του με το Ιόνιο Πέλαγος οδηγούν στα φαινόμενα υποξίας και ανοξίας. Τα φαινόμενα αυτά με τη σειρά τους περιορίζουν τη θαλάσσια ζωή και αναγκάζουν τους αλιείς να δραστηριοποιούνται σε ολοένα και μικρότερα αλιευτικά πεδία.

Πληγή για την επιβίωση των σπάνιων ειδών που φιλοξενεί ο Κόλπος συνιστά και η παρεμπίπτουσα αλιεία. Ως παρεμπίπτουσα αλιεία ορίζεται η ακούσια αλίευση μη επιλέξιμων ειδών όπως δελφίνια, φάλαινες, καρχαρίες, θαλάσσιες χελώνες στην προσπάθεια αλίευσης συγκεκριμένων επιτρεπόμενων εμπορικών ειδών και μεγεθών της θαλάσσιας πανίδας.

Η πρακτική αυτή, λοιπόν, επηρεάζει σημαντικά τους καρχαρίες και τα σαλάχια του Κόλπου, όπως και τα δελφίνια και τις θαλάσσιες χελώνες.

Παράνομες δραστηριότητες

«Αν και ο Αμβρακικός Κόλπος αποτελεί φωτεινό παράδειγμα αρμονικής συμβίωσης του ανθρώπου με το περιβάλλον, παράνομες και εντατικές δραστηριότητες απειλούν την άγρια ζωή και επηρεάζουν την ευημερία των κοινοτήτων που ιστορικά βασίζονται στον φυσικό πλούτο και τους πόρους της περιοχής» συμπληρώνει ο επιστήμονας.

Φέρνει, δε, ως παράδειγμα, την απώλεια φυσικών ενδιαιτημάτων, την παράνομη θήρα, κυνήγι δηλαδή, καθώς και οι συγκρούσεις με καλώδια ηλεκτροδότησης θέτουν σε κίνδυνο τα υδρόβια πτηνά, ενώ η παράνομη αλιεία με συρόμενα εργαλεία που έχουν απαγορευτεί στον Αμβρακικό επηρεάζουν τόσο τη βιοποικιλότητα του, όσο και την επιβίωση των ίδιων των παράκτιων κοινοτήτων.

Πώς μπορεί να προστατευτεί ο φυσικός αυτός παράδεισος;

Με τους κινδύνους που ελλοχεύουν για την επιβίωση του πολύτιμου αυτού οικοσυστήματος, και με σκοπό την ανάδειξη και την προστασία της φυσικής και πολιτιστικής κληρονομιάς του Εθνικού Πάρκου Αμβρακικού Κόλπου έχει συγκροτηθεί η Συμμαχία για τον Αμβρακικό.

Η συγκεκριμένη συμμαχία αποτελεί μια συνεργασία μεταξύ των οργανώσεων iSea, Tethys Research Institute, Ελληνικής Ορνιθολογικής Εταιρείας, Αρχέλων, Oceanus-Lab και του Τμήματος Αλιείας και Υδατοκαλλιέργειας του Πανεπιστημίου Πατρών, καθώς και του Blue Marine Foundation με την υποστήριξη του Οργανισμού Φυσικού Περιβάλλοντος και Κλιματικής Αλλαγής (ΟΦΥΠΕΚΑ).

Στόχος είναι η συμβολή των φορέων αυτών στην αποτελεσματική διαχείριση του Αμβρακικού και η συνδρομή στο έργο της Μονάδας Διαχείρισης με «όπλα» την έρευνα και την ενημέρωση.

Ώρα ευθύνης για τον Αμβρακικό Κόλπο

Με τον Αμβρακικό Κόλπο να παραμένει επί σειρά ετών απροστάτευτος απέναντι στις ανεξέλεγκτες ανθρωπογενείς δραστηριότητες, οι οποίες δεν έχουν θέση σε ένα Εθνικό Πάρκο, είναι σημαντική η κατάρτιση Σχεδίων Δράσης που στοχεύουν στη βελτίωση της διαχείρισης των περιοχών του δικτύου NATURA 2000 στη χώρα.

«Δυστυχώς, τα Σχέδια Δράσης έχουν καθυστερήσει σημαντικά» σημειώνει ο κ. Γιώβος, αναφέροντας πως «η πραγματικότητα καταδεικνύει ότι η προστασία του οικοσυστήματος εξακολουθεί να υφίσταται μόνο στα χαρτιά».

Ο ίδιος εκφράζει την ανησυχία του για την κατασκευή φραγμάτων «σε έναν ημίκλειστο κόλπο με ελάχιστη ανανέωση υδάτων (…) που εμποδίζουν την είσοδο οξυγονωμένου νερού». Την ίδια ώρα, επισημαίνει πως η διενέργεια έργων «στην έξοδο του κόλπου προς την ανοιχτή θάλασσα επιδεινώνουν ακόμη περισσότερο τον ρυθμό ανακύκλωσης των νερών», ενώ αγκάθι αποτελούν οι ιχθυοκαλλιέργειες, οι οποίες, σύμφωνα με τον επιστήμονα υπεύθυνο διατήρησης «αυξάνουν σημαντικά το οργανικό φορτίο στα νερά». Ακόμη «απουσιάζει η οργανωμένη πολιτική περιορισμού της χρήσης λιπασμάτων, με αποτέλεσμα, κατά τις πρώτες βροχοπτώσεις, να καταλήγουν όλα τα υπολείμματα στον κόλπο, εντείνοντας το φαινόμενο της ανοξίας».

Κίνδυνος οικολογικής κατάρρευσης

Αγωνία, δε, αποτελεί επίσης η ζώνη ανοξίας, που ενώ 50 χρόνια πριν, σύμφωνα με τον κ. Γιώβο εκτεινόταν από τον πυθμένα έως τα 30 μέτρα βάθος, σήμερα φτάνει τα 20 μέτρα. Να σημειωθεί ότι, ανοξία είναι η κατάσταση κατά την οποία ένα φυτό βρίσκεται υπό συνθήκες πλήρους έλλειψης οξυγόνου.

«Το φαινόμενο αυτό έχει οδηγήσει στην εξαφάνιση πολλών ειδών μεσαίων θηρευτών, με συνέπεια την αλλαγή στη διατροφική συμπεριφορά των ανώτερων θηρευτών» εξηγεί, για να συμπληρώσει πως χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι τα δελφίνια του Αμβρακικού, τα οποία πλέον τρέφονται σχεδόν αποκλειστικά με σαρδέλες, λόγω της απώλειας των φυσικών θηρευτών της σαρδέλας.

Επομένως, προειδοποιεί πως «η εικόνα ενός «πλούσιου οικοσυστήματος» είναι, λοιπόν, παραπλανητική και εύθραυστη. Αν δεν ληφθούν άμεσα και ουσιαστικά μέτρα, κινδυνεύουμε με οριστική οικολογική κατάρρευση».

«Στο τέλος της ημέρας, ο Αμβρακικός Κόλπος είναι Εθνικό Πάρκο. Ως χώρα έχουμε δεσμευτεί να τον προστατεύσουμε. Ήρθε η ώρα αυτή η δέσμευση να γίνει πράξη» καταλήγει στο μήνυμά του ο κ. Γιώβος.

Καλλιρόη Πεπόνη- cnn.gr