Γράφει η Μαρία Ν. Αγγέλη

Περπατώντας σε κεντρικό δρόμο του Αγρινίου «έπεσα πάνω» σε ένα ποδόμακτρο. Ένα ορθογώνιο σίδερο, βιδωμένο στο πεζοδρόμιο, στη δεξιά πλευρά της αυλόπορτας μιας ωραίας μονοκατοικίας. Η σιδερένια αυτή μικρή κατασκευή, η οποία κάποτε είχε σημαντικό ρόλο για την καθαριότητα των παπουτσιών και κατ’ επέκταση του σπιτιού, σήμερα στέκει στην άκρη του πεζοδρομίου παροπλισμένη. Το ποδόμακτρο αυτό δεν καθαρίζει πια παπούτσια…

Η λέξη ποδόμακτρον είναι σύνθετη από τις λέξεις «πους» (πόδι) και «μάκτρον». Μάκτρον είναι οτιδήποτε χρησιμοποιούμε για να σκουπίσουμε κάτι.

Όταν επέστρεψα στο σπίτι, άνοιξα το Λεξικό της Νέας Ελληνικής Γλώσσας του Γεωργίου Μπαμπινιώτη, με την ελπίδα ότι θα βρω περισσότερες ερμηνείες για τη λέξη ποδόμακτρο. Ο καθηγητής σημειώνει: «1. Η πετσέτα για το σκούπισμα των ποδιών. 2. Το μικρό χαλάκι για το σκούπισμα των παπουτσιών στην είσοδο του σπιτιού. ΣΥΝ. Πατάκι, χαλάκι». Δεν αναφέρει καθόλου το σιδερένιο ποδόμακτρο το οποίο μόλις είχα συναντήσει…

Η χρήση του σιδερένιου ποδόμακτρου ήταν πολύ πρακτική σε μια εποχή κατά την οποία οι άνθρωποι καθάριζαν τις σόλες των παπουτσιών τους πριν περάσουν στο εσωτερικό του σπιτιού. Από τη χρήση αυτή του ξελασπώματος το ποδόμακτρον λεγόταν και ξελασπωτήρας εξώπορτας ή απλά σίδερο για τη λάσπη.

Οι σιδηρουργοί δημιουργούσαν απλά ποδόμακτρα αλλά και πιο περίτεχνα, με καλλιτεχνική εμφάνιση. Τα αντικείμενα αυτά βιδωμένα στο έδαφος δίπλα στην εξώπορτα ήταν σε χρήση από τις πρώτες δεκαετίες του εικοστού αιώνα μέχρι τη δεκαετία του 50. Όταν οι δρόμοι ασφαλτοστρώθηκαν  έπαψαν πια τα ποδόμακτρα να τοποθετούνται έξω από τις εισόδους των σπιτιών. Αντικαταστάθηκαν από τα πατάκια, χαλάκια εισόδου.

Τα ελάχιστα που διασώζονται μέχρι σήμερα είναι σε αχρησία… Αφηγούνται  όμως στους περαστικούς, σιωπηλά, τη δική τους ιστορία και χρησιμότητα…