Τα οφέλη της ιχθυοκαλλιέργειας για την οικονομία, τη δημόσια υγεία και το περιβάλλον, καθώς και τον ρόλο των εμπεριστατωμένων μελετών στον σύγχρονο χωροταξικό σχεδιασμό, επισημαίνει σε συνέντευξή της η Δρ. Άλκηστις Παρπούρα.
Η Δρ. Άλκηστις Παρπούρα γνωρίζει τον κλάδο όσο λίγοι: Σήμερα είναι η Γενική Διευθύντρια της Γενικής Διεύθυνσης Αλιείας του Υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων. Βιολόγος - Ιχθυολόγος, με μεταπτυχιακό στη Βιολογική Ωκεανογραφία και διδακτορικό στη Διατροφή Ψαριών, έχει αφιερώσει πάνω από τρεις δεκαετίες στην επιστημονική μελέτη της υδατοκαλλιέργειας. Υπηρέτησε επί σειρά ετών ως Ιχθυολόγος Γεωτεχνικός στην Περιφέρεια Δυτικής Ελλάδας, ενώ δίδαξε για 20 χρόνια στο Τμήμα Υδατοκαλλιέργειας & Αλιείας του Τεχνολογικού Εκπαιδευτικού Ιδρύματος στο Μεσολόγγι. Με αφορμή τον δημόσιο διάλογο για τον χωροταξικό σχεδιασμό των υδατοκαλλιεργειών, μιλά για τη σημασία του κλάδου, τα οφέλη της κατανάλωσης ψαριών, τις νέες μορφές εκτροφής και την ανάγκη σοβαρών μελετών πριν από κάθε απόφαση.
Γιατί είναι κρίσιμος κλάδος για τη χώρα, όχι μόνο οικονομικά, αλλά και διατροφικά;
Η ιχθυοκαλλιέργεια είναι στρατηγικός πυλώνας της πρωτογενούς παραγωγής και της επιχειρηματικής εξωστρέφειας της Ελλάδας. Δεν μιλάμε απλώς για έναν σημαντικό εξαγωγικό τομέα. Μιλάμε για μία δραστηριότητα που δημιουργεί χιλιάδες θέσεις εργασίας, διατηρεί ζωντανές τοπικές κοινωνίες και προσφέρει σταθερά φρέσκα, ποιοτικά και θρεπτικά ψάρια, με πλήρη ιχνηλασιμότητα «από τη θάλασσα στο πιάτο».
Το κυριότερο όμως είναι ότι λειτουργεί μέσα σε αυστηρό εθνικό και ευρωπαϊκό νομικό και κανονιστικό πλαίσιο, με συνεχή επιστημονική παρακολούθηση και συνεργασίες με αναγνωρισμένους ερευνητικούς φορείς. Θέλω να σταθώ λίγο παραπάνω στο θέμα της επιστημονικής παρακολούθησης, καθώς από εκεί ξεκίνησα κι εγώ. Η ελληνική ιχθυοκαλλιέργεια, είναι από τους ελάχιστους πλέον κλάδους στη χώρα μας, που «δένει» τόσο αρμονικά τον πρωτογενή με τον τριτογενή τομέα. Η παραγωγή στηρίζεται σε ένα ισχυρό υπόβαθρο επιστημονικής γνώσης και υπηρεσιών: από το ΕΛΚΕΘΕ και το ΙΘΑΒΥΥΚ μέχρι πανεπιστήμια σε όλη τη χώρα, Έλληνες ερευνητές, πολλοί συνάδελφοί μου, αλλά και νέοι επιστήμονες, μελετούν επί χρόνια την ελληνική ιχθυοκαλλιέργεια, βελτιώνοντας καθημερινά πρακτικές, μοντέλα παρακολούθησης και πρότυπα ποιότητας. Η διαρκής συνεργασία παραγωγής και έρευνας, σε συνδυασμό με το αυστηρό εθνικό και ευρωπαϊκό πλαίσιο λειτουργίας, μας επιτρέπει να μιλάμε για έναν ελληνικό κλάδο με ισχυρό οικονομικό αποτύπωμα, ξεκάθαρη διατροφική αξία και περιβαλλοντικό προσανατολισμό.
Τι θα λέγατε στον Έλληνα καταναλωτή που θέλει να τρώει πιο «καθαρά» και υγιεινά;
Θα του έλεγα ότι το φρέσκο ψάρι εκτροφής είναι μια θρεπτική, ασφαλής, και σταθερή επιλογή. Προσφέρει υψηλής ποιότητας ζωική πρωτεΐνη και εντάσσεται ιδανικά σε μια ισορροπημένη μεσογειακή διατροφή. Το πιο σημαντικό: η ποιότητα δεν είναι υπόθεση τύχης, αλλά συστήματος. Οι εταιρείες που παράγουν φρέσκα ελληνικά ψάρια εκτροφής υπόκεινται σε αυστηρούς ελέγχους σε όλη την αλυσίδα παραγωγής και διάθεσης, με πλήρη ιχνηλασιμότητα, ακολουθώντας τις οδηγίες καλών πρακτικών της ΕΕ και τις διεθνείς πιστοποιήσεις. Υπάρχουν και σήματα πιστοποίησης, όπως το Fish from Greece, που ελέγχουν ετησίως ότι τηρούνται προδιαγραφές βιώσιμης λειτουργίας και ποιότητας. Επιπλέον κάτι προσωπικό, οι δύο γιοι μου Ρήγας και Ιάσονας, μεγάλωσαν τρώγοντας αυτά τα ψάρια, από νήπια στις ψαρόσουπες και ως έφηβοι και αθλητές με υψηλές διατροφικές απαιτήσεις, μέχρι σήμερα.
Και κάτι ακόμα ουσιαστικό: Αν δούμε την ιχθυοκαλλιέργεια μέσα στο ευρύτερο μωσαϊκό της πρωτογενούς παραγωγής, διαπιστώνουμε ότι αποτελεί τον πλέον εξελιγμένο κλάδο. Χωρίς να υποτιμώ την τεράστια σημασία της γεωργίας και της κτηνοτροφίας, η ιχθυοκαλλιέργεια, όπως εφαρμόζεται στη χώρα μας, με αυστηρούς κανόνες και συνεχή επιστημονική παρακολούθηση, επιτυγχάνει υψηλής ποιότητας ζωική πρωτεΐνη με πολύ χαμηλό, συγκριτικά, περιβαλλοντικό αποτύπωμα και ισχυρή ιχνηλασιμότητα. Αυτός ο συνδυασμός είναι που της δίνει ξεχωριστή θέση στη μετάβαση σε πιο ανθεκτικά διατροφικά συστήματα.
Πολύς λόγος γίνεται για την πολυκαλλιέργεια με φύκη. Πού βρισκόμαστε;
Η πολυτροφική υδατοκαλλιέργεια συνδυάζει διαφορετικά είδη, όπως για παράδειγμα ψάρια με άλλους υδρόβιους οργανισμούς όπως τα μύδια ή και τα φύκη, ώστε οι ροές θρεπτικών να «κλείνουν» κυκλικά: αυτό που είναι παραπροϊόν για το ένα, γίνεται τροφή για το άλλο. Η καλλιέργεια των φυκών μπορεί να διαδραματίσει έναν καθοριστικό ρόλο στην ανάπτυξη ενός νέου οικολογικά υπεύθυνου και βιώσιμου παραγωγικού μοντέλου, προσφέροντας σημαντικές δυνατότητες για την παραγωγή τροφίμων, ζωοτροφών, προϊόντων και υλικών βιολογικής προέλευσης (προϊόντα λίπανσης, καλλυντικά κλπ.), ενέργειας με χαμηλό περιβαλλοντικό αποτύπωμα.
Είναι ουσιαστικά εφαρμογή της κυκλικής οικονομίας στη θάλασσα, που ενισχύει τη βιοποικιλότητα και μειώνει το οικολογικό αποτύπωμα κάθε μονάδας. Για αυτό και στην Ελλάδα χρειαζόμαστε ένα σαφές και σύγχρονο ρυθμιστικό πλαίσιο, για το οποίο εργαζόμαστε στην Γενική Διεύθυνση Αλιείας, εκσυγχρονίζοντας ή διευκρινίζοντας το υπάρχον θεσμικό πλαίσιο. Η τεχνολογία εξελίσσεται και συγχωνεύει και παλαιότερες προσεγγίσεις με νέα ματιά, όπως η βιοποικιλότητα. Προσπαθούμε πάντα να προστατεύουμε το περιβάλλον, που είναι το μέσο στο οποίο ζουν και αναπτύσσονται οι εκτρεφόμενοι οργανισμοί, και να είμαστε σε ανοιχτό διάλογο με τις τοπικές κοινωνίες.
Τι σημαίνει «εμπεριστατωμένες μελέτες» όταν μιλάμε για το χωροταξικό;
Σημαίνει ότι προχωράμε μόνο με δεδομένα και κανόνες για το ποια δραστηριότητα θα αναπτυχθεί σε κάθε περιοχή. Πριν από κάθε χωροθέτηση ανάπτυξης υδατοκαλλιεργειών εξετάζονται οι ωκεανογραφικές συνθήκες, η φέρουσα ικανότητα του οικοσυστήματος, ύπαρξη ευαίσθητων οικοτόπων όπως τα λιβάδια Ποσειδωνίας, αλλά και το πιο σημαντικό για την αποφυγή συγκρούσεων, η συμβατότητα με άλλες χρήσεις. Χρησιμοποιούνται εξειδικευμένα επιστημονικά εργαλεία, όπως το μοντέλο MERAMOD, ενώ η περιβαλλοντική παρακολούθηση συνεχίζεται σε όλη τη διάρκεια λειτουργίας των μονάδων, από πιστοποιημένους φορείς, και αν διαπιστωθεί υποβάθμιση, οι άδειες περιορίζονται παραγωγικά ή ανακαλούνται. Αυτή είναι η ουσία του υπεύθυνου και βιώσιμου επιχειρείν. Αξίζει να σημειωθεί ότι η υδατοκαλλιέργεια δεν είναι ασύμβατη με τον βιώσιμο τουρισμό ή οικοτουρισμό ή εναλλακτικό τουρισμό υπαίθρου. Οι σύγχρονοι τουρίστες αναζητούν την βιωματική εμπειρία, είναι ευαίσθητοι σε θέματα περιβάλλοντος κι ενδιαφέρονται για την προέλευση των τροφίμων που καταναλώνουν. Το ισχύον θεσμικό πλαίσιο επιτρέπει τέτοιες δράσεις σε μονάδες υδατοκαλλιεργειών, που μπορούν να αναδείξουν τον τομέα περαιτέρω και να αποτελέσουν πόλο έλξης για την περιοχή που αναπτύσσονται.
Πως βλέπετε το μέλλον της ελληνικής ιχθυοκαλλιέργειας;
Η Ελληνική ιχθυοκαλλιέργεια είναι μια ιστορία ποιότητας που γράφεται με διαφάνεια, επιστημονικό κύρος δεκαετιών και την εμπειρία χιλιάδων ανθρώπων. Δεκάδες ερευνητές, που γνωρίζω και προσωπικά, έχουν αφιερώσει χρόνια ολόκληρα στην μελέτη την ελληνικής ιχθυοκαλλιέργειας, ώστε να εξασφαλίσουν πως το ψάρι που φτάνει στο ελληνικό τραπέζι είναι υψηλής ποιότητας.
Αν δουλέψουμε με κανόνες, διάλογο και εμπιστοσύνη, μπορούμε να κερδίσουμε και στα τρία μέτωπα: υγιεινή διατροφή για τους καταναλωτές, σταθερή ανάπτυξη για τις τοπικές κοινωνίες και πραγματική προστασία του θαλάσσιου περιβάλλοντος. Γιατί άλλωστε η ελληνική ιχθυοκαλλιέργεια είναι στον πυρήνα της ταυτότητάς μας. Είναι εκεί που οι θάλασσές μας συναντούν τη στεριά, που τα τραπέζια μας γεμίζουν με νόστιμα, φρέσκα και υγιεινά ψάρια. Για αυτό, κάνουμε πράξη τη γαλάζια οικονομία και τη βιώσιμη ανάπτυξη.
